TIP voor complexe problemen: “Draai het eens om!”
Afgelopen week las ik een stuk over zorgmijders. De onderzoekster gaat in gesprek over de achterliggende reden van jongeren, ouderen en ouders om geen gebruik te maken van de formele hulpverlening. De belangrijkste redenen die naar voren komen zijn een groot wantrouwen in de formele hulpverlening en de ervaring dat deze niet goed aansluit bij hun behoefte.
“We hopen met onze basisdriehoek iedereen die met kwetsbare gezinnen werkt te laten zien dat èn hoe het mogelijk is om deze vicieuze cirkel te doorbreken.”
We zien hoe iedereen die werkt met en voor gezinnen op zoek is naar manieren om kwetsbare gezinnen eerder en beter te kunnen ondersteunen. Aan werklust en mooie ambities ontbreekt het niemand. Eerder signaleren wordt vaak genoemd als de oplossing. Wij denken echter dat de oplossing niet zit in signaleren, maar in de wijze waarop we naar deze kwetsbare gezinnen kijken en de wijze waarop we een relatie met ze aangaan. De meeste kwetsbare gezinnen zijn vaak wel in beeld (geweest), maar het lukt kennelijk onvoldoende om ze te helpen.
Voor het maken van onze basisdriehoek hebben we gebruik gemaakt van modellen uit het bedrijfsleven zoals het cynefin framework, lencioni kader en de lean pyramid. We maken een duidelijk onderscheid tussen de aanpak van simpele vraagstukken en complexe vraagstukken.
Simpele vraagstukken – de omgekeerde basisdriehoek werkt!
Simpele problemen kun je aanpakken door te beginnen met het formuleren van het resultaat dat je wilt bereiken. Vervolgens ga je dit op de best mogelijke manier aanpakken (evidence based) waardoor zoveel mogelijk gezinnen zich begrepen en geholpen voelen. Je start onderaan bij de punt van de driehoek en eindigt met een mooie groei aan vertrouwen en eigen kracht in het gezin.
Complexe vraagstukken – de basisdriehoek werkt!
Complexe vraagstukken vragen om een aanpak die andersom begint, we noemen deze volgorde de basisdriehoek. Die begint altijd bij het bouwen aan een basis van vertrouwen. Door met elkaar te praten, open, nieuwsgierig, aansluitend bij de taal, cultuur en niveau van de ander kun je de vraag verhelderen. De achterliggende oorzaken van problemen achterhalen en aan de slag met als resultaat duurzame verandering.
Deze aanpak lijkt onvoorspelbaar en onbeheersbaar. Je weet immers niet vooraf wat het resultaat zal zijn. Toch kan achteraf prima om een verantwoording worden gevraagd naar hetgeen gedaan is en met welke resultaat. Vooraf kun je met elkaar wel afstemmen wat je belangrijk vindt voor de kinderen die opgroeien in kwetsbare gezinnen. Deze gezamenlijke ambitie geeft richting en is als een ijkpunt om te beoordelen of de inzet heeft geleid tot positieve veranderingen.
“Wanneer je start vanuit vertrouwen, niet alleen in het gezin, maar ook in elkaar zul je zien dat er meer mogelijk is dan je vooraf ooit kunt bedenken, een virtueuze cirkel waarin goed tot nog meer goeds leidt”
Valkuil bij complexe vraagstukken – de omgekeerde basisdriehoek werkt averechts
Wanneer je in complexe vraagstukken de basisdriehoek andersom wilt toepassen (zoals bij simpele vraagstukken), zul je ervaren dat je vaak eindigt met onbegrip en wantrouwen, in plaats van meer vertrouwen, zie onderstaande plaatje.
Toch zien we dat dit in de praktijk toch vaak geprobeerd wordt. In het onderzoek naar zorgmijders kun je de verhalen van kwetsbare gezinnen die dit hebben meegemaakt lezen.
Het is nodig om onze aanpak te veranderen, niet alleen voor de kinderen in gezinnen, maar ook om de tweedeling in de maatschappij tegen te gaan. Laten we daarom beginnen bij een onderscheid te maken tussen de aanpak van eenvoudige opvoed- en opgroeivragen en de aanpak van complexe uitdagingen. Waarbij in het laatste geval vertrouwen altijd de basis is.
